Hrvatska vojska i policija su u jesen 1991. godine, najviše u oktobru, u Gospiću i okolnim mjestima, uglavnom pod maskama, odvodili srpske civile iz njihovih kuća i stanova i likvidirali ih raznim metodama i na više mjesta.

Likvidirani su uglavnom viđeniji Srbi (sudije, tužioci, direktori, novinari, policajci, penzioneri…) koji su bili lojalni novouspostavljenom hrvatskom „demokratskom“ režimu. Prema VERITAS-ovim podacima, u tom periodu i na takav način, ubijeno je najmanje123 lica srpske nacionalnosti, među kojima i 35 žena, od čega skoro polovina 17. i 18. oktobra.

Među likvidiranima su i deset bračnih parova i četiri para po jednog roditelja i djeteta. Među likvidiranima je i kompletna porodica Pantelić: Milan (1934) šef Hidrometereološke stanice u Gospiću, njegova supruga Anđelka (1941), po zanimanju trgovac i njihova kćerka Mirjana (1963), studentica, svi odvedeni iz njihovog stana noću od strane osoba u uniformama i pod maskama, od kojih je do sada identifikovano Milanovo tijelo, dok se Anđelka i Mirjana još vode kao nestali.

Sa likvidacijama srpskih civila bio je upoznat cijeli politički, vojni i policijski vrh hrvatske države. A nakon što su pripadnici JNA, krajem decembra iste godine, pronašli 24 pougljenisana leša srpskih civila u zoni razdvajanja sukobljenih strana, upoznati su, preko poznatih svjetskih medija i humanitarnih organizacija, i predstavnici Međunarodne zajednice, pod čijim „pritiskom“ je tadašnji predsjednik RH FRANJO TUÐMAN, neredio istragu o likvidacijama gospićkih Srba. Iako su prikupljeni dokazi ukazivali na naredbodavce i izvršioce tih ubistava, slučaj je vrlo brzo stavljen ad acta, a leševi ubijenih su iz primarnih premještani u sekundarne grobnice, koje još uvijek nisu otkrivene i koje kriju oko stotinjak leševa.

Tužilaštvo haškog tribunala, ubrzo po osnivanju, vodilo je intenzivnu istragu o ovom događaju i prije nego je optužnica podignuta, slučaj je, u cilju održanja Račanove vlade, ustupljen hrvatskom pravosuđu.

Županijsko državno tužilaštvo u Rijeci, u martu 2001. godine, podiglo je optužnicu protiv pet pripadnika hrvatske vojske i policije zbog ratnog zločina protiv civilnog stanovništva, a teretilo ih se za bezrazložno hapšenje i za likvidaciju najmanje 50 lica. Županijski sud u Rijeci, pred kojim je vođen ovaj postupak, u martu 2003. godine, objavljuje prvostepenu presudu (koju će kasnije potvrditi i Vrhovni sud RH), kojom proglašava krivima: TIHOMIRA OREŠKOVIĆ, tadašnjeg sekretara Operativnog štaba u Gospiću i MIRKA NORACA, tadašnjeg komandanta 118. brigade HV-a, što su u vremenskom periodu od 14-18. oktobra 1991. godine naredili pripadnicima Hrvatske vojske i Vojne policije da bezrazložno uhapse najmanje 50 civila hrvatske i srpske nacionalnosti, koje je, po njihovom naređenju, STJEPAN GRANDIĆ, komadant II bojne, zatočio u kasarni Perušić; što su zatim 17. oktobra iste godine u večernjim satima u prostorijama tzv. Operativnog štaba u Gospiću Mirko Norac i Tihomir Orešković prisutnima naredili da moraju izvršiti likvidaciju jednog broja pohapšenih civila koji su iz kasarne Perušić doveženi na lokalitet Pazarište i koje su (najmanje njih 10) pucanjem iz oružja usmrtili svi prisutni na sastanku, s tim da je Norac prvi usmrtio jednu žensku osobu; što je 18. oktobra 1991. godine u jutarnjim satima Stjepan Grandić, postupajući po prethodnom dogovoru sa Oreškovićem i Norcem, ostale zatočenike iz kasarne Perušić (najmanje njih 39-40) dovezao na lokalitet Lipova Glavica, gdje ih je zajedno sa pripadnicima HV, od kojih su neki bili maskirani, iz vatrenog oružja usmrtio, a zatim jedan broj ubijenih (10-11) zakopao na smetlište Razbojište, a još jedan broj ubijenih (najmanje 5) odvezao kamionom u nepoznatom pravcu, dok su ostali leševi (24) poliveni benzinom i zapaljeni, koje su u takvom stanju i pronašli pripadnici JNA u decembru iste godine, od kojih su do sada 22 identifikovana, te ih osudio i to: Oreškovića na 15, Norca na 12 i Grandića na 10 godina zatvora.

Istom presudom sud je u nedostatku dokaza oslobodio Norca, Oreškovića i IVICU ROŽIĆA za likvidaciju trojice Srba iz Karlobaga, koji su 25. oktobra 1991. godine odveženi i ubijeni na Velebitu, lokalitet Crni Dabar, dok je, zbog odustanka tužioca, optužbu odbio protiv ČANIĆ MILANA.

Iako je proces „gospićkoj grupi“ bio ozbiljniji od svih drugih procesa vođenih pred hrvatskim sudovima protiv Hrvata, presuda je, po ocjeni mnogih pravnih analitičara, kompromis. Naime, sud je kao otežavajuće okolnosti svoj trojici osuđenih cjenio „da se radilo o civilima koji nisu bili pripadnici paravojnih neprijateljskih formacija“, zatim broj „bezrazložno uhićenih i usmrćenih“, činjenicu da su leševi ubijenih sa lokacije Pazarište premješteni, činjenicu da su leševi ubijenih na lokaciji Lipova Glavica zapaljeni i ostavljeni da ih razvlače životinje, da je jedan dio tih leševa porazbacan na smetlište Razbojište, a jedan dio odvežen ko zna gdje; činjenicu da je čak četvero djece ostalo bez oba roditelja, da je ubijena cijela jedna porodica; da je imovina odvedenih i potom likvidiranih civila uništena, u stanove su useljeni drugi ljudi itd., pa se s pravom postavlja pitanje koliko bi jedan hrvatski vojnik trebao da ubije srpskih civila i kojom metodom da bi dobio maksimalnu kaznu zatvora.

Postavlja se i pitanje zašto nisu procesuirani i ostali za koje je „van svake sumnje“ utvrđeno u sudskom procesu „gospićkoj grupi“ da su planirali, hapsili i učestvovali u likvidacijama gospićkih Srba, po komandnoj ili individualnoj odgovornosti, a takvih je više desetina, od kojih su neki i danas na visokim funkcijama i položajima u hrvatskoj vojsci, policiji i vlasti, kao što se to radi u drugim slučajevima i u drugim državama regiona.

Jedan od nedodirljivih je i Darko Milinović, aktuelni ministar zdravstva i socijalne skrbi u Vladi Hrvatske, koji je, kao ljekar, po svjedočenju Fatime Skule, sekretarice osuđenog Oreškovića, bio zadužen za odvoženje kolima hitne pomoći u nepoznatom pravcu na smrt pretučenih Srba u prostorijama vojne policije.

Porodice likvidiranih gospićkih Srba posebno uznemirava i onespokojava saznanje da je, uskoro po pravosnažnosti presude „gospićkoj grupi“, tadašnji predsjednik RH Mesić pomilovao osuđenog Grandića, ublaživši mu kaznu za dvije godine, koju je u međuvremenu i izdržao; da osuđeni Orešković često boravi na slobodi; i da se osuđenom Norcu, kojem je nedavno objedinjena kazna za ovaj slučaj i slučaj „Medački džep“ na (samo) 15 godina zatvora, omogućava skoro normalan život (vjenčanje, proslava rodjenja i krštenja sina u rodnom selu pred velikim brojem zvanica, od koji su neki na visokim državnim funkcijama i pod pažnjom svih medija u Hrvatskoj), dok se s druge strane, ništa ne preduzima u pronalaženju posmrtnih ostataka njihovih najmilijih.

U Beogradu i Banja Luci, 15.10.2010.

P R E D S J E D N I K
Savo Štrbac