11. decembar 2016

Petar I Karađorđević učestvovao je u Nevesinjskom ustanku pod pseudonimom Petar Mrkonjić. Foto: Wikimedia Commons/Bogunovic

Kralj Petar I Karađorđević je izdao knjigu pod nazivom „Dnevni zapisi jednog ustaša o bosansko-hercegovačkom ustanku 1875-1876. godine“, dok je veliki Valtazar Bogišić napisao „Nacrt zakona za hercegovačke ustaše“ kojim je pokušao da predloži ustrojstvo revolucionarnog antiosmanlijskog pokreta prekodrinskih Srba.

„Dnevni zapisi jednog ustaša o bosansko-hercegovačkom ustanku 1875-1876. godine“, knjiga koju je napisao kralj Petar I Karađorđević. Da, dobro ste pročitali, Srbi su nekada koristili reč ustaša za ustanika. Foto: cro-eu.com

Kada srbin želi da uvredi Hrvata, nazove ga ustašom (naravno, ako taj Hrvat nije ustaša, pošto ako jeste onda nije uvreda).

Kada Hrvat duboko zaglibi u nacionalističko onanisanje, onda se diči svojim ustaštvom.

U post-ratovskoj svesti, ustaša je hrvatska reč i samo Hrvat može biti ustaša (mada velika većina Hrvata to nisu, da bi bio ustaša taj etnički uslov moraš da ispuniš).

Problem sa tom konstrukcijom je što ona ne odgovara etimološkim i istorijskim činjenicama.

Ustaša je reč koja dolazi od glagola „ustati“, i sinonim je za reč „ustanik“.

Nema nikakve sumnje da je to bila glavna reč koja se odnosila na srpske ustanike u Bosni i Hercegovini tokom pobune protiv Osmanlijskog carstva 1875-78. godine.

Kako to znamo?

Kralj Petar I Karađorđević je u Nevesinjskoj pušci učestvovao pod nom d’gerom Petar Mrkonjić, da bi sakrio svoj identitet od obrenovićevskih agenata (Mrkonjić Grad nosi ime po tom njegovom pseudonimu). Nakon što se ustanak završio naš je monarh objavio knjigu pod nazivom „Dnevni zapisi jednog ustaša o bosansko-hercegovačkom ustanku 1875-1876. godine„.

Tu se priča ne završava. Nevesinjski ustanak izazvao je ratove Srbije i Crne Gore sa Turskom (kasnije se uplela i Ruska imperija , iz čega je Bugarska oslobođena). Tokom tih ratova, istoričar Miloš Milojević osniva dobrovoljačke jedinice koje nose čudesne nazive. Čudesne iz ove perspektive.

E sad, možda je „ustaša“ i hrvatska reč, možda je istinski srpska , kao i mnoge druge, ali prvo pouzdano korišćenje te reči u Hrvata odigralo se tek 1929. godine formiranjem organizacije Ustaša .